मङ्सिर ९ : मतदानलगत्तै चितवनमा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले प्रधानमन्त्री पदका कारण सत्ता गठबन्धन नटुट्ने बताएका छन् । उनले भनेका छन्, ‘प्रधानमन्त्री हाम्रा लागि ठूलो कुरा होइन ।’ प्रचण्डको आशय प्रधानमन्त्री पदमा गठबन्धनभित्र ‘बार्गेनिङ टुल्स’ नबनाउन सकिन्छ ।
साढे ७ बजे चितवनमा प्रचण्डले जे बोले, त्यसको ३ घण्टापछि काठमाडौंमा कांग्रेस महामन्त्री गगनकुमार थापाले चुनाव जितेलगत्तै संसदीय दलको नेताको तयारीमा लाग्ने बताए । अनि, मोरङमा शेखर कोइरालाले पनि प्रधानमन्त्रीको विषय उठान गरेका छ्न् । अर्थात् चुनावपछि सरकार बनाउने कसरतमा दलहरू लागेका छन् भन्ने संकेत यही हो ।
भाइटीकाको भोलिपल्ट चुनावी प्रचारका लागि झापा पुगेका एमाले अध्यक्ष केपी ओलीले सहयात्री दल राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका लागि भोट माग्दै राप्रपासँग मिलेर सरकार बनाउने उद्घोष पनि गरे ।
४ मंसिरपछि एमालेको एक्लै बहुमत आउने दाबी गरेका ओलीले सहयात्री राप्रपा र जसपालाई साथ लिएर सरकार बनाउने दाबी गरेका छन् । झापामा ओलीले भने, ‘आउँदो निर्वाचनबाट नेकपा एमालेको बहुमत आयोआयो । तर, बहुमत आयो भनेर एक्लै सरकार बनाउने होइन, अरु सहयोगी र सहयात्रीलाई पनि साथमा लिएर सरकार बनाउँछ । राप्रपा र जसपासहितको सरकार बन्छ ।’
प्रमुख दलका नेताहरूले यस्तो तर्क गरेका भए पनि राप्रपा र रवि लामिछानेप्रति देखिएको लहरले अनपेक्षित नतिजा आउने देखिएको छ । त्यसले अबको सरकारको समीकरण फरक बन्ने देखिएको छ । राप्रपा र रवि लामिछानेको पार्टी बलियो शक्तिको रूपमा उदाए उनीहरूले लिने निर्णयमा सरकारको समीकरण धेरै भर पर्नेछ । यद्यपि, लामिछाने र राजेन्द्र लिङ्देनले सरकारमा नजाने बताइरहेका छन् । त्यसैले, ४ मंसिरपछि कस्तो सरकार बन्न सक्छ ? चासोको विषय बनेको छ । मुुख्यगरी चुनावपछि पाँचवटा सम्भावित सरकारको परिदृश्य देखिन्छ ।
सम्भावित सरकार नम्बर– १
निवर्तमान संसद्को दोस्रो, तेस्रो र पाँचौँ दलसहितको सत्ता गठबन्धनले बहुमत सिट जित्ने र सरकार बनाउने पहिलो सम्भावना छ । मतदानपछि प्रचण्डको अभिव्यक्तिले त्यही संकेत गरेको छ । चुनावी गठबन्धन सहज रूपमा अगाडि बढेको खण्डमा यो पहिलो र सहज सम्भावित सत्ता गठबन्धन हो । त्यस्तो अवस्थामा सत्ता गठबन्धनले सहजै बहुमत पुर्याउन सक्छ । त्यसरी बन्ने सत्ता गठबन्धनको सरकारको नेतृत्व कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा र माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष प्रचण्डबीच पहिलो खेपको प्रधानमन्त्री हुने भन्ने विषयचाहिँ पेचिलो बन्ने देखिन्छ ।
प्रचण्डले प्रधानमन्त्रीका लागि अनौपचारिक रूपमा सार्वजनिक अभिव्यक्तिबाट दाबी गरिसकेका छन् । कांग्रेसले पनि देउवाले निरन्तरता पाउने बताइरहेको छ । त्यसैले, प्रचण्ड र देउवाबीच आलोपालो प्रधानमन्त्री हुने सहमति भए पनि पहिलो खेपको विषयमा भने विवाद नै हुन सक्ने देखिन्छ ।
त्यसो त देउवाबाहेक रामचन्द्र पौडेल, शेखर कोइराला, शंशाक कोइराला, प्रकाशमान सिंह र गगन थापासम्मले प्रधानमन्त्रीको दाबी गरेका छन् । यसले अबको सरकार बनाउन पेचिलो हुने सम्भावना देखाएको छ । यद्यपि, माओवादीको तर्फबाट भने प्रचण्डको विकल्पमा अर्को नेता दाबेदार हुने सम्भावना छैन ।
पहिलो खेपको प्रधानमन्त्री को हुने भन्ने सहमतिका आधारमा राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री र सभामुखको पद सत्ता गठबन्धनमा बाँडफाँट हुन सक्छ । पहिलो खेपको प्रधानमन्त्री देउवा नै हुने अवस्थामा राष्ट्रपति एकीकृत समाजवादी र सभामुख माओवादीको कोटामा पर्न सक्छ । अथवा राष्ट्रपति माओवादी र सभामुख समाजवादीको भागमा पर्न पनि सक्छ ।
सम्भावित सरकार नम्बर– २
सत्ता गठबन्धनमा चुनावपछि खटपट आएमा कांग्रेसले दोस्रो विकल्पको सरकार बनाउन सक्छ । ९० सिटमा उठेको कांग्रेसले प्रत्यक्ष र समानुपातिकसहित ठूलो दल बनेको अवस्थामा लोसपा, एकीकृत समाजवादी र अन्य साना दलको सहयोगमा सरकार बनाउन सक्छ । कांग्रेसले प्रत्यक्षका सबै सिट र समानुपातिकमा ४० सिट ल्याए पनि एक्लै बहुमत पनि पुग्ने अवस्था छैन ।
त्यसैले, बहुमतनजिक पुगेको अवस्थामा भने साना दलको साथले सरकार बनाउन सक्छ । त्यसैले माओवादीसँग सरकार आलोपालो चलाउनुको सट्टा साना दलको साथ कांग्रेसले लिने सम्भावना पनि हुन्छ । यो विकल्पमा कांग्रेसभित्र शेखर कोइराला, गगन थापाहरूको टिमको जोडबल हुनेछ ।
सम्भावित सरकार नम्बर– ३
चुनावमा गठबन्धनबीच खटपट भइदियो र चुनावी परिणाम पनि सन्तोषजनक नभएमा सत्ता गठबन्धन तलमाथि पर्न सक्छ । खासगरी कांग्रेसको भोट माओवादी र एकीकृत समाजवादीका उम्मेदवारलाई ट्रान्सफर नभएको रहेछ भने उनीहरूको उम्मेदवार धेरै पराजित भएमा अविश्वास मात्र होइन, गठबन्धन नै भत्किने सम्भावना हुन्छ । त्यस्तो बेलामा माओवादी केन्द्रले एमालेसँग मिलेर सरकार बनाउने प्रयास गर्न सक्छ ।
एमाले, माओवादी केन्द्र, एकीकृत समाजवादी र जसपा मिलेर गठबन्धनको सरकार बनाउन सक्छन । उनीहरू मिल्दा सरकार बनाउन सक्ने संख्या अपुग भएमा लोसपा, जनमोर्चासहित साना दललाई पनि साथ लिन सक्छन र कांग्रेसलाई २०७४ मा झैँ प्रतिपक्षमा धकेलिदिन सक्छन् । एमाले र माओवादीभित्र चुनावअघि नै वाम गठबन्धन गर्नुपर्छ भन्ने ठूलो मत थियो । त्यसलाई बल पुग्ने भएकाले यो समीकरण अर्को विकल्पको रूपमा आउन सक्छ ।
सम्भावित सरकार नम्बर– ४
तिहारलगत्तै झापामा ओलीले भनेजस्तै एमाले ठूलो पार्टी बन्यो भने जसपा र राप्रपालाई साथ लिएर एमालेले सरकार बनाउन सक्छ । यो परिणाम आउनका लागि भने सत्ता गठबन्धनभित्र ठूलो मात्रामा अन्तर्घात हुनुपर्ने हुन्छ र अनि राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीले बढ्ता सिट जित्नुपर्ने हुन्छ । तर, यो कमजोर सम्भावना हो ।
सम्भावित सरकार नम्बर– ५
चुनावको सम्मुखमा केपी ओलीले भनेजस्तै कांग्रेस र एमाले मिलेर सरकार बनाउन पनि सक्छन् । २०७० को चुनावपछि अभ्यास भइसकेको यो समीकरण सत्ता गठबन्धनभित्र बेमेलले बनाउने हो । कांग्रेस र एमाले मिलेर सुशील कोइरालालाई प्रधानमन्त्री बनाएका थिए । संसद्को पहिलो र दोस्रो दल मिलेर सरकार बनाउने नेपालको संसदीय इतिहासमा त्याे पहिलो परिघटना थियो ।
