मेघौली मध्यवर्ती उपभोक्ता समितिको रजत महोत्सव
रामशरण गैरे

मेघौली । चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज मेघौली मध्यवर्ती उपभोक्ता समितिले सोमबार आफ्नो स्थापनाको रजत जयन्ती महोत्सव आयोजना गरेको छ ।

२०५४ सालमा स्थापना भएको वन उपभोक्ता समूहले २५ वर्ष पूरा भएको अवसरमा रजत महोत्सव मनाउन लागेको हो ।

दुइ दिन मनाउने रजत महोत्सवको उद्घाटन सोमबार भरतपुर महानगर पालिकाका उपमेयर चित्रसेन अधिकारीले गरेका छन।

उद्घाटन कार्यक्रममा बोल्दै उपमेयर अधिकारीले मध्यवर्ती क्षेत्रमा वन्यजन्तुको संख्या बढेकाले मानव र वन्यजन्तुबिचको द्धन्द्ध बढेको वताउदै न्यूनिकरण तर्फ सरोकारवाला पक्ष सचेत हुनुपर्ने वताए।

उनले मध्यवर्ती क्षेत्रका जनताको जीवीकोपार्जनमा उल्लेख्य सुधार नभई, गरीबी न्यूनिकरण नभई संरक्षण अभियान सफल हुन सक्दैनन्। त्यसैले राज्य तथा संरक्षणमा लागेका निकायले यसलाई पहिलो प्राथमिकतामा राख्नु पर्छ । मानव वन्यजन्तु द्वन्द्व न्यूनीकरणमा विशेष ध्यान दिनुपर्ने वताए।

चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जका प्रमुख संरक्षण अधिकृत लिलवाहादुर पुर्जा मगरले मानव वन्यजन्तुबीचको द्वन्द्व न्यूनीकरण तथा सहअस्तित्व विकासका लागि नेपालमा विभिन्न कानुनी, नीतिगत, संरचनागत तथा कार्यगत व्यवस्था भएको वताए।
वन्यजन्तुबाट हुने क्षतिको राहत सहयोगसम्बन्धी निर्देशिका २०६९ र वन्यजन्तुको आक्रमणमा परी मृत्यु भएका वा अङ्गभङ्ग भएका व्यक्ति वा आश्रित परिवारलाई तत्काल राहन उपलब्ध गराउनुका साथै समस्याग्रस्त वन्यजन्तुको उद्धार तथा व्यवस्थापनका लागि मानव वन्यजन्तु द्वन्द्व व्यवस्थापन सहयोग सञ्चालन कार्यविधि २०७१ समेत प्रचलनमा रहेको वताए।
निर्देशिका अनुसार वन्यजन्तुको आक्रमणबाट मानिस घाइते भएमा २० हजारसम्म उपचार खर्च, गम्भीर घाइतेका लागि दुई लाखसम्म उपचार खर्च प्रदान गर्ने मृतकका परिवारलाई १० लाख रुपियाँ राहत उपलब्ध गराउने व्यवस्था गरिएको र वन्यजन्तुबाट मारिने भैँसी, गाईलगायतका पशुधनका लागि २० हजारसम्म र अन्य पशुका लागि १० हजारसम्म राहत उपलब्ध गराउने प्रावधान रहेको वताए।
यसै गरी पुर्व वाग्मति प्रदेश सभा सदस्य कृष्ण प्रसाद भुर्तेलले निकुञ्ज र संरक्षित क्षेत्रआसपासमा वन्यजन्तुले गर्ने नोक्सानीको क्षतिपूर्ति माग्ने र दिने चलन रहे पनि अरू वनक्षेत्रमा आसपासका बासिन्दाले राहत र क्षतिपूर्ति प्राप्तिमा कठिनाइ बेहोरिरहेको वताए।

मानव–वन्यजन्तु द्वन्द्व न्यूनीकरण तथा सहअस्तित्व विकाससम्बन्धी कार्यका लागि जनताको नजिकमा रहेका स्थानीय सरकारलाई क्रियाशील बनाउँदै जिम्मेवारी प्रदान पर्ने उनको भनाइ छ।

मेघौली मध्यवर्ती उपभोक्ता समूहका पुर्व अध्यक्ष श्यामप्रसाद अधिकारीले आफ्नो प्राकृतिक बासस्थान तथा आहारामाथि मानवीय दख्खल बढिरहँदा वन्यजन्तु अस्तित्व रक्षाका लागि कहिले हिंस्रक हुने त कहिले आहारको खोजीमा मानव बस्ती तथा कृषिक्षेत्रमा छिर्न बाध्य भएको वताए।
निकुञ्ज कार्यालयले सामुदायिक वनको कार्ययोजना र विधान संशोधन गरी मानव–वन्यजन्तु द्वन्द्व न्यूनीकरण र राहतमा अनिवार्यरूपमा सबैभन्दा बढी प्रतिशत बजेट खर्च गर्नुपर्ने प्रावधान राख्न लगाउनुपर्ने उनले वताए ।

मेघौली उपभोक्ता समितिले मानव र वन्यजन्तुबीचको द्वन्द्व न्यूनीकरण गर्न मानव–वन्यजन्तु द्वन्द्व न्यूनीकरणलाई प्राथमिकतामा राखी काम गरेको अध्यक्ष मायाराम महतोले वताए।

वन क्षेत्रभित्र वन्यजन्तुमैत्री वातावरण बनाउन मुहान संरक्षणको काम गरेको तथा द्वन्द्व न्यूनीकरणका लागि मेसजालीको कार्यक्रम अगाडि बढाएको र रापती तथा नारायणीमा तटबन्धन गरेर वन्यजन्तुहरुको बासस्थान सुधार र चोरी तस्करी नियन्त्रणका लागि उपभोक्ता समूहले विशेष अभियान थालेको अध्यक्ष महतोले वताए।

एकातिर मानव–वन्यजन्तुबीचको द्वन्द्व व्यवस्थापन र अर्कोतर्फ वन्यजन्तुको चोरीसिकार, वन्यजन्तुका अंगहरुको अवैध व्यापार, समस्याग्रस्त वन्यजन्तुको उद्धार, व्यवस्थापनजस्ता समस्या र चुनौती रहेको बताउँदै उनले वन्यजन्तुबाट हुने क्षतिलाई कम गर्न विद्युतीय तारबार, साइरन टावर, काँडे तारको प्रयोग, संरक्षण शिक्षाको विस्तार, पूर्वसूचना दिने प्रणालीको विकास, वन्यजन्तु उद्धार केन्द्रको स्थापना र वन्यजन्तुले मन नपराउने खेतीलाई प्रोत्साहन दिने काम हुँदै आएको बताए ।

मध्यवर्ती क्षेत्रका जनताको जीवीकोपार्जनमा उल्लेख्य सुधार नभई, गरीबी न्यूनिकरण नभई संरक्षण अभियान सफल हुन नसक्ने राज्य तथा संरक्षणमा लागेका निकायले यसलाई पहिलो प्राथमिकतामा राख्नु पर्ने वताउदै भरतपुर २८ का वडाध्यक्ष डण्डपाणी रिजालले मानव वन्यजन्तु द्वन्द्व न्यूनीकरणमा विशेष ध्यान दिनुपर्ने वताए।उनले मेघौली,गोलाघाट क्षेत्रका धेरै वासिन्दा हरूको निजि जग्गामा नारायणी र रापती नदी बगेको वताउदै तिनलाइ क्षतिपुर्ती दिनु पर्ने अझपनी नदिइएको वताए।

रजत स्तम्भ अनावरण, मध्यवर्ती क्षेत्रका बोटे, कुमाल, थारु, गुरूङ, मगर, तामाङ, दरै आदि समुदायको संस्कृति प्रदर्शनजस्ता कार्यक्रमको प्रस्तुती रहेको थियो। दोश्रो दिन मंगलबार वन र वन्यजन्तु संरक्षणमा लागेका संरक्षण कर्मीहरू समुहका पुर्व पदाधिकारीहरू लगायतलाइ सम्मान गरीने समुहका सचिव पवन चापाँगाइले जानकारी दिए।